Afektywny i poznawczy aspekt reakcji emocjonalnych na muzykę

Joanna Kantor-Martynuska - Instytut Psychologii Polskiej Akademii Nauk - 2015r.

Obszerny dział współczesnych badań w dziedzinie percepcji i poznania muzyki dotyczy związków muzyki z nastrojem, zaangażowania emocjonalnego w słuchanie, dynamiki sfery afektywnej słuchacza, która towarzyszy słuchaniu muzyki oraz roli, jaką muzyka odgrywa w jego funkcjonowaniu afektywnym (Salimpoor, Benovoy, Larcher, Dagher i Zatorre, 2011). Najnowsze ujęcia teoretyczne w psychologii promują nierozłączność afektu i poznania zakładając, że ucieleśnione emocje są mediatorem reakcji poznawczych (Barrett, Niedenthal i Winkielman, 2005), a każdemu aktowi percepcji towarzyszy jakiś rodzaj reakcji ze strony aparatu emocji (Damasio, 2000). Relacja pomiędzy rozpoznaniem ekspresji muzyki i wzbudzeniem przez nią stanu afektywnego wciąż pozostaje kwestią sporną. Szeroko dyskutowany jest charakter związku pomiędzy spostrzeganą ekspresją emocjonalną muzyki (emotion perceived) i emocją odczuwaną przez słuchacza pod wpływem muzyki (emotion felt; Kallinen i Ravaja, 2006; Schubert, 2007). W świetle wiedzy w obu

dziedzinach wydaje się, że nietrafne są próby rozłącznego traktowania percepcji ekspresji emocjonalnej, którą nacechowana jest muzyka, i doznań afektywnych podczas słuchania muzyki (Krumhansl, 1997). Jest wielce prawdopodobne, że reakcje afektywne na muzykę powstają z uwzględnieniem poznawczej oceny właściwości emocjonalnych tego, co słyszymy (Juslin, 2006) i tego, co w związku z tym czujemy (Russell, 2003; Russell i Barrett, 1999).. Percepcja ekspresji muzycznej i odczuwana pod jej wpływem emocja powinny być ujmowane jako nietożsame, lecz zazębiające się czy przenikające wzajemnie płaszczyzny interakcji słuchacza z muzyką (por. Kantor-Martynuska i Bigand, 2013; Kantor-Martynuska i Horabik, 2015; Niedenthal, Krauth-Gruber i Ric, 2006). Gdy emocjonalna ekspresja emocji zostanie rozpoznana jako tragiczna czy melancholijna, może ona wprawiać słuchacza w nastrój podniosły czy romantyczny, który odbiega od wyrazu samej muzyki (Kawakami, Furukawa, Katahira i Okanoya, 2013). Proporcje zaangażowania emocjonalnego i poznawczego komponentu emocji w poszczególnych przypadkach odbioru muzyki mogą być zróżnicowane.