Joanna Kantor-Martynuska - Instytut Psychologii Polskiej Akademii Nauk - 2015r.
Reakcja emocjonalna na muzykę rozumiana jest jako jeden z elementów doświadczeniaestetycznego i preferencji, obejmujących także aspekt poznawczy i społeczny (Juslin, Liljeström, Västfjäll i Lundqvist, 2010; Konečni, 1979). Komponent poznawczy jest immanentny dla doświadczenia estetycznego, jednak reakcja afektywna na muzykę nie musi wiązać się z estetyką. Może odnosić się do warstwy sensorycznej, strukturalnej czy skojarzeniowej muzyki. Podobne sekwencje dźwięków mogą mieć zróżnicowany odbiór emocjonalny, a procesy, których efektem jest reakcja afektywna na muzykę, są wielorakie. Podejście referencjalistyczne zakłada, że mediatorem oddziaływania muzyki na emocje są odniesienia pozamuzyczne, które przywodzi ona na myśl słuchaczowi.
Podejście uwzględniające zarówno absolutyzm jak i psychologiczny referencjalizm wśród podstawowych mechanizmów powstawania reakcji emocjonalnej na muzykę wyróżnia (a) reakcje odruchowe związane z aktywnością pnia mózgu (brainstem reflex), (b) warunkowanie ewaluatywne oparte na skojarzeniach muzyki z obiektami pozamuzycznymi, (c) zarażanie emocjonalne (emotional contagion), (d) naśladowanie nastroju czy emocji (mimicry), (e) stymulowanie wyobrawyobrażeń (mental imagery), (f) pamięć epizodyczną obejmującą kojarzenie muzyki z indywidualnym doświadczeniem słuchacza, (g) i wspomniane już wcześniej spełnianie oczekiwań słuchacza bądź przeciwstawianie się im (musical expectancy), tj. poziom zaskoczenia dynamicznie zmieniający się wraz z przebiegiem utworu (Juslin, 2013; Juslin i Västfjäll, 2008).
Powyższa wiedza prowadzi do wniosku, że o rodzaju mechanizmu powstawania reakcji emocjonalnej na dane dzieło decyduje interakcja (a) charakterystyk samego bodźca estetycznego, (b) tego, w jakim stopniu bodziec ten jest istotny dla odbiorcy ze względu na swoje właściwości, (c) kontekstu, w jakim dochodzi do kontaktu z bodźcem oraz (4) stałych i chwilowych charakterystyk odbiorcy (na przykład aktualnego poziomu aktywacji wynikającego łącznie z właściwości układu nerwowego, warunków środowiskowych i aktualnej sytuacji, emocjonalności, np. reaktywności emocjonalnej, właściwości poznawczych, rozległości sieci skojarzeń, zdolności wybrażeniowych, uprzedniego doświadczenia życiowego i doświadczenia w odbiorze muzyki). Bogactwo form muzycznych, kontekstów obcowania z nimi, multiplikowanych przez dzisiejszą “przenośność” muzyki, oraz złożoność psychiki słuchacza skutkuje szeroką gamą form emocjonalnego reagowania na muzykę, które znajdują odzwierciedlenie w badaniach. Jednak dociekania empiryczne zazwyczaj uwzględniają badane zjawisko w sposób wycinkowy, nie doceniając wagi jego integracyjnego charakteru i licznych uwarunkowań indywidualnych i kontekstowych.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz