Douglas Yeo na stronie Jaya Friedmana 22.09.2015r. tłum. Łukasz Michalski
Joannès Rochut (1881-1952) to dobrze znany puzonistom autor opracowania trzech zeszytów Wokaliz Marco Bordogniego, wydanych przez Carla Fishera w roku 1928. Wiele osób jednak nie wie, że owe trzy części Melodyjnych Etiud Rochut opublikował w trakcie swej pięcioletniej (1925-1930) kariery pierwszego puzonisty Bostońskiej Orkiestry Symfonicznej. O ile w pierwszym wydaniu Melodyjnych Etiud wyraźnie podkreślono przynależność Rochuta do BSO, to uwaga ta zniknęła z kolejnych edycji. W najnowszym wydawniu Carl Fischer pomija nawet przedmowę Rochuta i nie zamieszcza większości jego uwag redakcyjnych.
Mimo tego podręczniki Rochuta, od prawie 100 lat, wywierają stały wpływ na pedagogikę puzonu, choć wielu nawet nie wie, że sam autor był znakomitym puzonistą. To pozwala postawić logiczne pytanie: Czy zachowały się jakieś nagrania Rochuta? I dalej: Czy to Rochut wykonuje solo puzonowe w nagraniu Bolero Ravela w nagraniu BSO z roku 1930, pod dyrekcją Sergiusza Kusewickiego?
Rochut ukończył Paryskie Konserwatorium w roku 1905, z pierwszą lokatą wśród puzonistów; obowiązkowym utworem konkursowym dla dyplomantów była wówczas Fantazja Zygmunta Stojowskiego. W trakcie swej europejskiej kariery był członkiem kilku francuskich orkiestr wojskowych, w tym zespołu paryskiej Gwardii Republikańskiej. Znalazł się też wśród wykonawców Koncertów Kusewickiego, organizowanych przez dyrygenta w Paryżu w roku 1921. Rosjanin Kusewicki, zdobywszy dyrygencką sławę w Niemczech i Francji, został dyrektorem artystycznym Boston Symphony w roku 1924, jako następca Pierre Monteux.
Od następnego sezonu (1925-1926) Kusewicki zatrudnił w orkiestrze czterech nowych prowadzących, wszyscy byli z Francji i pracowali z Kusewickim już wcześniej: pierwszy klarnecista Edmond Allegra, pierwszy oboista Ferdinand Gillet, pierwszy altowiolista Jean Lefranc i pierwszy puzonista Joannès Rochut. Program pierwszego koncertu Rochuta w BSO ( 9 października 1925) obejmował I Symfonię Brahmsa. W ówczesnej sekcji puzonów grali jeszcze: Eugene Adam (asystent pierwszego), Lucien Hansotte (drugi puzonista) i Leroy Kenfield (puzonista basowy).
Znanych jest sześć fotografii Rochuta, wykonanych podczas jego kadencji w Orkiestrze Bostońskiej; na wszystkich trzyma swój tenorowy puzon paryskiego wytwórcy Lefevre, który działał od roku 1812 do przynajmniej roku 1911. Rochut posiadał dwa puzony Lefevre: prosty puzon tenorowy z sześciocalowym dźwięcznikiem (152,4 mm) i menzurą .480 (12,2 mm) oraz puzon tenorowy z tłokowym kwartwentylem F (i dodatkowym, ręcznie przełączanym, obrotowym wentylem E) o dźwięczniku sześć i pół cala (165 mm) i równie małej menzurze. Tymi instrumentami, będącymi przez wiele lat w posiadaniu drugiego puzonisty BSO Williama Moyer’a (pracował w latach 1953-1966), później należącymi do mnie, opiekują się teraz obecni puzoniści Orkiestry Bostońskiej: Toby Oft i Stephen Lange.Rochut w Bostonie grał na swym wąskomenzurowanym puzonie Lefevre.
Tu ciekawostka z jego wcześniejszych, francuskich czasów. W roku 1921 ukazał się katalog serii instrumentów Holtona o nazwie Revelation (Rewelacja), a w nim zdjęcieRochuta i jego mocno wspierający tekst: „Z przyjemnością będę grał na Twoim puzonie, ponieważ dla mnie to naprawdę rewelacja. Ma wspaniały dźwięk, wysokie i niskie tony odzywają się łatwo i brzmią potężnie. Ślę moje gorące gratulacje.” Dotychczas nie znaleziono fotografii Rochuta grającego na takim instrumencie, który miał menzurę .500 (12,7mm) i siedmiocalowy dźwięcznik; nie wiadomo też, czy zabrał ten instrument z Paryża do Bostonu.
Kiedy Rochut opuszczał Boston i wracał do Francji po zakończeniu sezonu 1929-1930, pozostawił swe puzony Lefevre, nabywszy tenorowy puzon Vincent Bach o numerze seryjnym 23. Rochut odebrał instrument 22 listopada 1929 roku, nie zachowały się jednak żadne jego fotografie grającego na tym puzonie, który był podwójnie menzurowany: .514/.525 (13,06mm/13,34 mm) i miał 8 calowy dźwięcznik.
Teraz kolej na Jacoba Raichmana (1892-1982). Raichman był rosyjskim puzonistą, który studiował u Błażewicza w Moskiewskim Konserwatorium. Kusewicki poznał Raichmana jeszcze w Rosji, gdzie razem pracowali i w roku 1927 zatrudnił go w Orkiestrze Bostońskiej, powiększając sekcję z czterech do pięciu puzonów. Raichman zagrał swój pierwszy koncert w BSO 7 października 1927, w programie były: Pietruszka Strawińskiego, III Symfonia Brahmsa i uwertura Benvenuto Cellini Berlioza. Lista muzyków, zamieszczana w tym czasie w programach BSO, to prosty spis nazwisk, który nie wyszczególnia zajmowanych pozycji w orkiestrze; nie zawsze jest możliwe dokładne odtworzenie, kto zajmował które krzesło. Sekcja puzonów w sezonie 1927-1928 była przedstawiona w następującym porządku: Rochut, Hansotte, Kenfield, Raichman, Adam.
Wykonana latem roku 1929 fotografia Boston Pops Orchestra przedstawia młodego Arthura Fiedlera, stojącego na czele zespołu, w którym sekcja puzonów to Rochut, Raichman i Kenfield. Rochut dzierży swój puzon Lefevre, zaś Raichman, grający na puzonach Conn, trzyma puzon Heckel, otrzymany w nagrodę za pierwszą lokatę w Moskiewskim Konserwatorium.
W następnym sezonie skład osobowy sekcji puzonów wydrukowany został w kolejności tej samej, jak w sezonie 1927/1928. W następnym, 1929-1930, nazwiska uporządkowano inaczej: Raichman, Rochut, Hansotte, Kenfield. Powszechnie przyjmuje się, że Rochut i Raichman podzielili się w tym sezonie obowiązkami pierwszego puzonisty, choć z kolejności nazwisk nie należy wyciągać zbyt daleko idących wniosków, bowiem nie zawsze konsekwentnie drukowano głównego solistę, jako pierwszego.
Mając już listę wykonawców, możemy zadać pytanie, kto był solistą w Bolero, nagranym przez Boston Symphony, pod Kusewickim.
Orkiestra Bostońska dokonała swych pierwszych nagrań w październiku 1917 roku, dla wytwórni The Victor Talking Machine Company; następne rejestracje miały miejsce dopiero 13 listopada roku 1928, kiedy to nagrano Pietruszkę Strawińskiego pod batutą Kusewickiego. Pierwsze z dwóch nagrań Bolero z Kusewickim odbyło się w sali orkiestry (Symphony Hall) 14 kwietnia 1930, dla wytwórni RCA Victor, po wykonaniach koncertowych w Bostonie i Hartford (Connecticut). Drugie nagranie Bolero, również dla RCA Victor, zarejestrowano w letniej siedzibie orkiestry- Tanglewood, 13 sierpnia 1947, po tamtejszym wykonaniu koncertowym w dniu 10 sierpnia.
Porównanie tych nagrań ukazuje wyraźnie, że solo puzonowe wykonywało dwóch różnych wykonawców. W nagraniu z roku 1930 mógł to być Rochut lub Raichman; w tym z roku 1940 Raichman wydaje się być jedynym logicznym kandydatem, bo sekcję tak wówczas opisano: Raichman, Hansotte, John Coffey (basowy), Josef Orosz i Vinal Smith (który grał również czasem na tubie). Na nagraniu z roku 1947 słychać czasem zmagania solisty, krzykliwy sposób artykułowania, brak glissand (co, samo w sobie, nie jest niespodzianką- w tym czasie nawet wielu francuskich wykonawców uważało glissando za prostactwo, również wielu wykształconych amerykańskich wykonawców, w tym Henry Charles Smith na swym nagraniu z Orkiestrą Filadelfijską, też nie grało glissand), kiks na jednym z wysokich B i eksponowanie szybkiego i drżącego, niesuwakowego vibrato. Wykonanie z roku 1930 jest znacznie bardziej powściągliwe; puzonista, mimo że też unika glissand, gra spokojnie i swobodnie, dźwiękiem znacznie lżejszym, niż ten w roku 1947. Nawet, jeśli uwzględnimy postęp technik nagrywania i różną akustykę miejsca nagrań, to widoczne różnice brzmienia i stylu są tak wielkie, że wydaje się prawdopodobne, iż Kusewicki zwrócił się do swego francuskiego puzonisty Rochuta, by w 1930 roku nagrał Bolero, jako jedno ze swych ostatnich dzieł, jako członka Orkiestry Bostońskiej.
Czy wiemy to z całą pewnością? Nie. W owych czasach rejestry nagrywających
muzyków Orkiestry Bostońskiej nie zawierają nazwisk solistów sekcji, wymienia się wszystkich grających, często alfabetycznie w poszczególnych sekcjach. Ale, logicznie łącząc znane informacje, możemy stwierdzić, ze jest niezwykle prawdopodobne, że w nagraniu Bolero z roku 1930 słyszany jest właśnie Joannès Rochut, zwłaszcza, jeśli weźmie się pod uwagę jego reputację wykonawcy grającego lekko i elegancko, preferującego wąską menzurę. Nagranie z roku 1947 to na pewno Raichman, znany z szybkiego vibrato. Przemawia za tym też fakt bliskiego końca kariery Raichmana (przeszedł na emeryturę w roku 1955); nie był już tak precyzyjny, jego dźwięk, artykulacja, stały się szorstkie i twardsze.
Tych nagrań można posłuchać na mojej stronie:
Douglas Yeo
Bass Trombonist, Boston Symphony Orchestra, 1985-2012 (emerytowany)
Professor of Trombone, Arizona State University
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz