Właściwa wysokość dźwięku (strój)

Arnold Jacobs - Brian Frederiksen: Song & Wind tłum. Łukasz Michalski

Właściwa wysokość dźwięku musi najpierw powstać w umyśle (trzeba ja sobie wyobrazić) po to, by odpowiedni sygnał, wysłany do ciała, mógł zainicjować funkcje motoryczne. Umysł tak nastawia ciało, by było posłuszne prawom akustycznym rządzącym instrumentem.

Częścią składową grania w każdej muzycznej grupie jest intonacja. Muzycy muszą utrzymywać się we własnym stroju i stroić z innymi muzykami. Łatwo to powiedzieć, ale w praktyce może okazać się skomplikowane.

Wiele orkiestr stroi się wyżej niż a = 440. W czasie swego pierwszego sezonu w Chicago Symphony Jacobs miał problemy z dostosowaniem się do stroju orkiestry.

„Pittsburska orkiestra zawsze stroiła do a = 440. Tu, w Chicago, stroili do A= 442 i przeżyłem okropne chwile usiłując nastroić mój instrument wystarczająco wysoko. Któregoś dnia poskarżyłem się na ten temat Renoldowi Schilke, a on poszedł do swojej szafki, wyciągnął piłkę do metalu i odciął kilka cali mej głównej rurki stroikowej. Od tego czasu tuba już stroiła.”

W sytuacji zespołowej wykonawcę musi cechować elastyczne podejście do intonacji. „Nie upieraj się, że ty jeden stroisz. Strój grupy nieustannie się zmienia.” W orkiestrze strój często podnosi się w czasie wykonania. Może on wzrosnąć do a = 447, a nawet wyżej.

Problemy może stwarzać też temperatura na estradzie. Ciepło wydzielane przez oświetlenie, setkę ludzi na scenie i tysiąc na widowni powoduje wzrost temperatury sali i jednoczesny wzrost stroju orkiestry.

Często Jacobs grywał tylko w drugiej części koncertu. W przypadku wielu instrumentów nie stanowi to problemu, ale rozmiary tuby potęgują kłopoty, szczególnie zimą. Często pozostawiał instrument na estradzie podczas tych fragmentów koncertu, w których nie grał. Łatwo mógłby znieść tubę do garderoby, ale tam panowała często zupełnie inna temperatura niż na scenie. Jeśli przychodził na estradę z tubą chłodniejszą o pięć stopni od temperatury sali, to tuba nagrzewała się i szedł w górę jej strój. Jeśli nastroił się do orkiestry zanim się wyrównały te temperatury, szybko okazywało się, że gra za wysoko. Rozwiązanie było proste- zostawić instrument na estradzie, by podczas strojenia miał temperaturę taką, jak otoczenie.

Oprócz grania w stroju zgodnym z innymi muzykami, grający musi stroić sam ze sobą. Wszystkie nuty, we wszystkich zakresach, muszą ze sobą stroić. Na instrumentach dętych blaszanych występują problemy związane z różnymi kombinacjami wentyli. Trębacze stale wyciągają stroik przy jednoczesnym włączeniu wszystkich trzech wentyli, bądź połączenia pierwszego z trzecim. Wielu tubistów stale wsuwa i wysuwa rurki stroikowe różnych wentyli. Wiele tub wykonano jako czterowentylowe, a wiele ma też dodatkowy, pomagający w intonacji, piąty wentyl. Stosowane są też inne metody do korygowania intonacji. Często, jeśli nie da się dostroić dźwięku używając pierwszego i drugiego wentyla, pomocne może się okazać zastępcze użycie trzeciego wentyla.

Wszystkie rozwiązania problemów intonacyjnych wymagają wyregulowania oprzyrządowania służącego do strojenia. Żaden instrument nie stroi perfekcyjnie. Wykonawca musi zapoznać się ze swym instrumentem, właściwościami jego brzmienia, mocnymi i słabymi intonacyjnie punktami w całej skali. Suwaki stroików muszą znajdować się w pozycji ułatwiającej dostosowanie stroju. Często trzeba będzie je wsunąć, by umożliwić instrumentowi granie w wyższym stroju.

Jacobs, mimo posiadania nadzwyczaj wyczulonego słuchu, zawsze otrzymując nowy instrument testował jego intonację w pracowni, używając elektronicznego tunera. Potem, podczas koncertu, wiedział z którymi dźwiękami mogą być kłopoty.

Innym rozwiązaniem jest zastosowanie wyobrażenia dźwięku o prawidłowej  wysokości. „Jeśli pomyślisz o dźwięku właściwie nastrojonym, zagrasz czysto. Na właściwy sygnał wysłany z mózgu ciało zareaguje odpowiednio. Wykonawca musi w myślach śpiewać dźwięk.”

Zwykle dęciacy dostrajają dźwięki przez przesuniecie zadęcia „w górę” lub „w dół” warg. Metoda jest powszechnie stosowana, ale trzeba uważać, by nie wpłynęło to na jakość dźwięku.