Jay Friedman Reflections 10.01.2009, tłum. Łukasz Michalski by Andrey Kharlamov
 |
| Vladislav Mikhailovich Blazhevich (1881-1942) |
Na początek trzeba stwierdzić, że nagromadziło się wiele wymagających prostowania błędnych informacji na temat genezy i tytułów niektórych dzieł Błażewicza, powtarzanych w wielu publikacjach- zarówno w Rosji jak i za granicą.
Wiele z jego prac pozostaje nieznanych dla muzyków Zachodu. Są wśród nich trudne etiudy na puzon altowy (po raz pierwszy opublikowane w roku 2007 przez East West Music Int. jako część Szkoły grania w kluczach,(School in Clefs), oryginalne Etiudy na puzon basowy (Bass Trombone Studies) również przeznaczone dla zaawansowanych- zostaną wydane wiosną 2009 roku przez to samo EWMI, pięć Utworów Koncertowych na puzon, dwadzieścia Miniatur na puzon i fortepian i wiele innych dzieł. Kilka etiud wydanych w bardzo oszczędny sposób w Rosji w roku 1985 wywarło wielkie wrażenie na zachodnich puzonistach, którzy mieli okazję oglądać to wydanie.
Czas też wreszcie wyjaśnić nieporozumienia wokół Szkól na puzon Błażewicza. Często nie jest jasne dla zachodnich puzonistów, że Błażewicz napisał dwie kompletne szkoły na puzon pod bardzo podobnymi tytułami; jedną w roku 1925, dziś bardziej znaną w USA jako Clef Studies (Etiudy w kluczach), zaś w Rosji jako Szkoła na puzon w kluczach. Druga szkoła powstała w roku 1936, jako The School for the Slide Trombone (Szkoła na puzon suwakowy). Amerykańskich badaczy myli często też fakt, że pierwotna nazwa dzieła Błażewicza powstałego w roku 1925 brzmiała identycznie jak tytuł, pod którym dziś jest wydawana praca z roku 1936: The School for the Slide Trombone.
Błażewicz, przedstawiając w roku 1936 roku swą szkołę dla początkujących uczniów zaopatrzoną w akompaniament fortepianowy (głównie dla ćwiczenia intonacji), użył tej samej nazwy- The School for Trombone- jak dla swej szkoły z roku 1925. Jednakże później zmienił nazwę swej Szkoły z roku 1925, napisanej w wielu kluczach dla zaawansowanych uczniów na The School for Trombone in Clefs (Szkoła na puzon w kluczach). Jacob Raichman, przygotowując pierwsze amerykańskie wydanie dzieła z roku 1925 znowu zmienił nazwę pracy na 25 ··Clef Studies for Trombone, tym samym dając tytuł jeszcze bardziej różniący się od pierwowzoru. Spoglądając na okładkę oryginalnej szkoły z 1925 roku (wydrukowanej w dwóch językach, po niemiecku i rosyjsku), widzimy podobieństwa do okładki wydania z roku 1936 i z jego współczesną amerykańską wersją wydaną przez Accura Music (1990), którą niektórzy z nas na pewno posiadają. Zaglądając do środka łatwo stwierdzimy, że to nic innego jak Raichmanowe Clef Studies.
O ile można przyjąć, że zastosował ten sam materiał w kilku swoich Szkołach, o tyle nie zawsze jest prawdą, że po prostu transponował fragmenty o oktawę niżej, jak w przypadku 70 Studies for Tuba, gdzie dopasował tekst muzyczny by lepiej wykorzystać możliwości instrumentu (Robert King/Alphonse Leduc). Błażewicz zestawiał swe 70 Tuba Studies jeszcze przed opracowaniem swej głównej szkoły na tubę. Opublikowana w 1937 roku Szkoła na tubę kontrabasową nie miała już nic wspólnego z owymi 70 etiudami, które powstały jako sposób na szybkie zaspokojenie głodu repertuarowego w Rosji tamtych czasów.
W Rosji kilkakrotnie wydawano też Etiudy na puzon. Nie było one nigdy publikowane poza Rosją i nie ma możliwości ich zakupu na zachodzie, jednakże ci niektórzy amerykańscy puzoniści, którzy je poznali twierdzą, że materiał tam zawarty został opublikowany w amerykańskiej edycji Etiud w kluczach. Istnieją jednakże rosyjskie wydania zawierające fragmenty nie zawarte w tych Clef Studies. Podobno chodzi o materiał znacznie rozszerzający zakres i rangę tych etiud. Te dodatkowe fragmenty zostały zapożyczone z prawdopodobnie wcześniejszych etiud na puzon basowy i altowy przez późniejszego profesora konserwatorium moskiewskiego Mehmeda Zeinalova.
Zbiór etiud z roku 1985 poprzedzony jest przez wiele wcześniejszych rosyjskich wydań, ale wszystkie one wywodzą się bezpośrednio z badań nad wydaną w 1925 roku Szkoła w kluczach. Rosyjskie wydanie z roku 1985 także, jako pochodzące z tego samego źródła, przypomina Clef Studies, ale dodatkowo zawiera kilka etiud basowych i altowych nigdy, nawet we fragmentach, niepublikowanych przed rokiem 1985. Puzoniści, którzy zapoznali się z dwutomowym wydaniem MUZGIZ z roku 1985, bardzo je chwalili. Edytor bazuje głównie na wydaniu Szkoły w kluczach z roku 1925, jednakże subiektywnie, według własnych preferencji muzycznych, wyłącza niektóre etiudy-, co przyznał później w rozmowach z niektórymi swymi studentami.
Na zakończenie dobrze byłoby przedstawić, co sam Błażewicz napisał o swej pedagogicznej literaturze. Poza dwoma szkołami na puzon (z roku 1925 i z roku 1936) i wspomnianymi już etiudami na altowy i basowy puzon kompozytor stworzył 12Etiud melodycznych, (które służą właściwemu przygotowaniu do ćwiczenia Koncertów, 24 Etiudy „wirtuozowskie” mające na celu rozwinięcie technicznej zwinności puzonisty, 26 Sekwencji na puzon rozwijających zręczność grania w różnych podziałach rytmicznych i metrycznych, dwutomową Szkołę legato i jeszcze 10 Etiud koncertowych z fortepianem.
Przyglądając się solistycznym puzonowym kompozycjom Błażewicza zauważymy, że większość spośród jego 13 Koncertów powstała do polowy lat dwudziestych ubiegłego stulecia. Wszystkie odzyskane manuskrypty są datowane własnoręcznie przez Błażewicza na rok 1924. Dotyczy to zarówno Koncertu nr 2 jak i Koncertu nr 9. Jednakże napisany przez Błażewicza Program nauczania na puzonie dla Konserwatorium Moskiewskiego zestawiony w połowie lat dwudziestych nie wymienia koncertów od 11 do 13. Były one prawdopodobnie napisane później, w latach trzydziestych i nie stawiają wyzwań trudniejszych niż poprzednie. Wcześniej niż koncerty, według tego, co sam stwierdził (w "Methods, 1941,"), Błażewicz napisał 20 Miniatur na puzon i fortepian dla rozwijania frazowania, biegłości i umiejętności gry z fortepianem, zaś później Pięć utworów koncertowych (Szkiców koncertowych), poprzedzających koncerty.
Szkic koncertowy nr 5 po raz pierwszy opublikowało wydawnictwo Muzgiz w 1938 roku. Jest to do dziś jedyny Szkic wydany drukiem, choć istnieją rękopisy pozostałych czterech. Utwór ten, znany w USA jako Concert Piece No.5 cieszy się tam wielką popularnością i był wielokrotnie wydawany po roku 1939.
Niemal wszystkie Koncerty posiadają jednakową budowę- trzy w jednym- gdzie zróżnicowane części utworu połączone są w całość za pomocą fortepianowych interludiów. Według opisu kompozytora (Methods, 1941,") wszystkie koncerty powstały jako swobodne formy, niekoniecznie podporządkowane sztywnemu podziałowi na odróżniające się trzy części formy koncertowej. Wyjątkiem jest tu Koncert nr 11, skomponowany jako mała forma sonatowa, gdzie trzecia część stanowi podsumowanie pierwszej. Trzeba podkreślić, że mimo prezentowanego czasem w USA błędnego przekonania ów Koncert nr 11 został również napisany na puzon, a nie na tubę, na co wskazują wyniki odpowiednich badań. Przyczyną wyciągnięcia owego błędnego wniosku była zapewne powszechna wśród rosyjskich tubistów praktyka grania transponowania i grania „z głowy” koncertów Błażewicza o oktawę niżej, a także spotykane takie ręcznie dopisane partie. Omawiając koncerty i ich różne wykonania trzeba koniecznie wspomnieć, że Koncert nr 5 jest w Rosji najbardziej popularnym utworem solistycznym Błażewicza. Kompozytor, przejęty ideą powiększania ilości dostępnej literatury dla instrumentów orkiestrowych, przekomponował głos solowy tego koncertu pod kątem możliwości technicznych trąbki i fagotu.
Oto jak sam Błażewicz kompozycyjną strukturę koncertów w “Metodyce nauczania gry na puzonie” (str. 128): część pierwsza zawiera wstęp, następnie melodyczny temat i jego rozwinięcie, potem temat drugi o charakterze recytatywnym prowadzący do syntezy tematu pierwszego a dalej zakończenie z wirtuozowską kadencją. Część druga to zawsze liryczne Andante jako trzyczęściowy śpiew w formie ABA, w celu kształtowania muzykalności i jakości dźwięku. Trzecia część to zwykle Rondo lub Scherzo; czasem temat główny pierwszej części bywa wykorzystany do zakończenia koncertu.
W swej ostatniej pracy Błażewicz podkreślił, że pisząc Koncerty chciał pokazać puzon i wszystkie jego znacznie rozwinięte techniczne i muzyczne możliwości, a nie tylko zaopatrzyć studentów w stosowną literaturę solową. Dla rozwijania umiejętności gry zespołowej i przygotowania do kariery orkiestrowej napisał 38 Duetów koncertowych (kilka z akompaniamentem fortepianowym), 24 Tria i 5 Suit na trzy puzony, 2 Suity na kwartet puzonowym, i 2 Utwory-Fantazje na dziesięć puzonów i dwie tuby.
Następujące wydania rosyjskie są najbardziej znane w USA:
* V. Blazhevich, Etiudy na puzon, tom 1&2, Moscow: Muzika, 1966; 1985-86 (Zeinalov, Ed.)
* Vladislav Blazhevich, "Methods of Teaching the Trombone," Moscow: 1941
* James Sparrow, DMA Thesis, p.37.
* Blazhevich, "Methods," The Trombone Repertory.
* Ibid, Chapter 19, pp. 128-129