Joanna Kantor-Martynuska - Instytut Psychologii Polskiej Akademii Nauk - 2015r.
Emocje w kontakcie ze sztuką, jak w przypadku innego rodzaju bodźców, powstają na styku świata wewnętrznego i zewnętrznego (por. Sloboda i Juslin, 2010). Emocje utylitarne i estetyczne różnią się między sobą pod względem proporcji komponenty fizjologicznej, przeżyciowej, poznawczej i tendencji do działania (Scherer, 2004). Emocje utylitarne takie jak złość, strach, radość, smutek, poczucie winy, wstyd, wstręt, zawierają silny komponent biologiczny i odgrywają ważną rolę w procesach adaptacji. Ich funkcjonalność opiera się na uprzedniej analizie znaczenia wywołujących je bodźców czy sytuacji, z punktu widzenia możliwości realizacji celów ważnych dla jednostki. Mają wysoką intensywność i krótki czas trwania. Są skoncentrowane na wzbudzającym je bodźcu i ściśle z nim zsynchronizowane. Mogą ulegać szybkim zmianom i mają silny wpływ na zachowanie, dostarczając wyraźnych wskazówek co do tego, czy wzbudzającego je bodźca należy unikać czy też warto się do niego zbliżyć. W przypadku emocji utylitarnych, uczucie to pojęcie bliskie rdzennemu afektowi (core affect), tj. stanowi neurofizjologicznemu, który wynika z rozpoznania predykcyjnej wartości bodźca dostępnego doświadczeniu (Barrett, 2005).
Emocje estetyczne mają małą intensywność i krótki czas trwania. Nie są ściśle zsynchronizowane z bodźcem, ale w wysokim stopniu odnoszą się do jego immanentnych właściwości. Skutkuje to silniejszym komponentem przeżyciowym i poznawczym, w porównaniu z komponentem biologicznym. Emocje estetyczne pozbawione są elementu oceny znaczenia bodźca z punktu widzenia pozaestetycznych potrzeb odbiorcy, ale jego efekt emocjonalny może być interpretowany w kontekście doświadczeń pozamuzycznych. Element fizjologiczny, “ucieleśniający” emocje estetyczne, jest w nich inny niż w przypadku emocji utylitarnych: wywoływane zmiany są słabsze, mniej zsynchronizowane z bodźcem i nie służą behawioralnej gotowości do podejmowania działań adaptacyjnych (por. Frijda, 1986; Scherer, 2004). Podczas, gdy emocje utylitarne mają charakter proaktywny, w emocjach estetycznych przeważa aspekt reaktywny. Choć emocje estetyczne rzadko mają ścisłe odniesienie do podstawowych celów życiowych, biorą udział w procesie kształtowania relacji ze środowiskiem i formowania się tożsamości. Wiele osób przyznaje, że muzyka odgrywa w ich życiu znaczącą rolę, co znajduje odzwierciedlenie w teoretycznym ujęciu muzyki jako zbioru pozytywnych zasobów dla aktywnego kształtowania własnej osoby (positive resources for active self-making, Hesmondhalgh, 2008). Emocje doznawane w kontakcie z muzyką stanowią narzędzie nadawania życiu sensu i wykraczania poza własne doświadczenie, co ma znaczenie dla indywidualnego rozwoju jednostki (Volgsen, 2013).
Trzon doznania estetycznego stanowi uznanie dla właściwości dzieła samego w sobie, bez rozpatrywania go pod względem praktycznym i pragmatycznym, przy udziale „lubienia” bądź „nielubienia”, które wiąże się z reakcją dążenia bądź unikania. Emocje wyrafinowane (refined emotions; Frijda & Sundararajan, 2007) nie mają charakteru bezwarunkowej reakcji na bodziec, pozostając z dala od bezpośrednich odniesień do realnych spraw i problemów. Istotny jest w nich udział autorefleksji i samoświadomości. Przypadku emocji estetycznych związanych z muzyką, emocja pojawia się wtedy, gdy w ramach rdzennego afektu (zob. Barett, 2005) słuchacza zachodzi zmiana pod wpływem kontaktu z muzyką.
Emocje estetyczne mają małą intensywność i krótki czas trwania. Nie są ściśle zsynchronizowane z bodźcem, ale w wysokim stopniu odnoszą się do jego immanentnych właściwości. Skutkuje to silniejszym komponentem przeżyciowym i poznawczym, w porównaniu z komponentem biologicznym. Emocje estetyczne pozbawione są elementu oceny znaczenia bodźca z punktu widzenia pozaestetycznych potrzeb odbiorcy, ale jego efekt emocjonalny może być interpretowany w kontekście doświadczeń pozamuzycznych. Element fizjologiczny, “ucieleśniający” emocje estetyczne, jest w nich inny niż w przypadku emocji utylitarnych: wywoływane zmiany są słabsze, mniej zsynchronizowane z bodźcem i nie służą behawioralnej gotowości do podejmowania działań adaptacyjnych (por. Frijda, 1986; Scherer, 2004). Podczas, gdy emocje utylitarne mają charakter proaktywny, w emocjach estetycznych przeważa aspekt reaktywny. Choć emocje estetyczne rzadko mają ścisłe odniesienie do podstawowych celów życiowych, biorą udział w procesie kształtowania relacji ze środowiskiem i formowania się tożsamości. Wiele osób przyznaje, że muzyka odgrywa w ich życiu znaczącą rolę, co znajduje odzwierciedlenie w teoretycznym ujęciu muzyki jako zbioru pozytywnych zasobów dla aktywnego kształtowania własnej osoby (positive resources for active self-making, Hesmondhalgh, 2008). Emocje doznawane w kontakcie z muzyką stanowią narzędzie nadawania życiu sensu i wykraczania poza własne doświadczenie, co ma znaczenie dla indywidualnego rozwoju jednostki (Volgsen, 2013).
Trzon doznania estetycznego stanowi uznanie dla właściwości dzieła samego w sobie, bez rozpatrywania go pod względem praktycznym i pragmatycznym, przy udziale „lubienia” bądź „nielubienia”, które wiąże się z reakcją dążenia bądź unikania. Emocje wyrafinowane (refined emotions; Frijda & Sundararajan, 2007) nie mają charakteru bezwarunkowej reakcji na bodziec, pozostając z dala od bezpośrednich odniesień do realnych spraw i problemów. Istotny jest w nich udział autorefleksji i samoświadomości. Przypadku emocji estetycznych związanych z muzyką, emocja pojawia się wtedy, gdy w ramach rdzennego afektu (zob. Barett, 2005) słuchacza zachodzi zmiana pod wpływem kontaktu z muzyką.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz