Wybrane psychologiczne wyznaczniki tremy koncertujących muzyków profesjonalistów i amatorów - Estetyka i Krytyka 25 (2/2012)
MARCIN SZULC, ANNA OLSZAK
Teoretyczne rozważania oraz rzetelne badania nad zjawiskiem tremy wśród muzyków są szczególnie ważne z kilku powodów. Celem ich jest poznanie przyczyn powstawania tremy, czynników, które wpływają na nasilenie jej skutków, i stworzenie odpowiednich zabiegów sprowadzających tremę do poziomu optymalnego dla osoby występującej publicznie. Zjawisko tremy, pojawiającej się zarówno przed występem, jak i w jego trakcie czy nawet po nim, dotyka zarówno amatorów, jak i muzyków profesjonalnych. Z ankiety przeprowadzonej wśród 2212 muzyków profesjonalnych, zajmujących się muzyką klasyczną, wynika, że spośród przebadanych osób 24% ma problemy z dopadająca ich tremą podczas występu, a 16% uważa swój problem za poważny i przeszkadzający im w karierze. Problem jest na tyle poważny, że ponad 25% ankietowanych osób deklaruje używanie beta-blokerów w celu zmniejszania objawów stresu podczas występów.
Problem tremy nie dotyczy każdego muzyka w jednakowym stopniu. Dlatego można doszukiwać się wyjaśnień natężenia tego zjawiska u muzyków w strukturze ich osobowości i temperamentu.
Badanie osobowościowych determinantów występowania tremy wśród artystów wciąż należy do rzadkości, jednak w literaturze można odnaleźć wyniki badań dotyczące tego zagadnienia. Steptoe stwierdza pozytywną korelację pomiędzy tremą a neurotyzmem i ekstrawersją. Badacze udowodnili też zależność pomiędzy wysokością tremy a poziomem samooceny i poczucia samoskuteczności wśród studentów akademii muzycznej.
Kolejnym czynnikiem wpływającym na stres odczuwany podczas występu przed publicznością jest perfekcjonizm. Muzycy z wysokim poziomem perfekcjonizmu mają większy problem z przezwyciężeniem lęku towarzyszącego im podczas koncertów.
Istnieje wiele badań nad poziomem tremy, które ujmują poznawczo-społeczny aspekt tego zjawiska i koncentrują się na wpływie publiczności na odczuwany stres podczas występu. Pytanie, w jaki sposób publiczność wpływa na występującego, jest stawiane od czasu badań Normana Tripletta z końca XIX wieku. Z badań Jamesa E. Crissona, Catherine E. Sety, Johna J. Sety i Maureen A. Wang wynika, że nie ma znaczenia licz-ba osób na widowni, lecz ich pozycja społeczna i autorytet. Osoba występująca przed publicznością będzie przeżywała większą tremę, jeśli osoby z widowni mogą wyciągnąć w stosunku do niej jakieś negatywne konsekwencje (na przykład w sytuacji egzaminacyjnej lub podczas przesłuchania). Z badań Jeffreya M. Jacksona i Bibba Latané nad wpływem liczby osób wśród publiczności na zakłopotanie i lęk społeczny wynika, że zależność między liczbą osób zgromadzonych na widowni a zakłopotaniem i lękiem społecznym nie ma charakteru liniowego, lecz wzrasta coraz wolniej wraz z rosnącą liczbą publiczności. Podsumowując swoje badania, Jackson i Latané stwierdzili, że większą tremę odczuwają osoby, które występują przed bardziej liczną publicznością (zależność ta maleje wraz ze wzrostem liczby osób na widowni), przed publicznością o wyższym statusie społecznym, oraz takie, które występują na scenie samotnie, a nie w grupie. Donald L. Hamman dowiódł, że trema jest większa, kiedy występ jest solowy, mniejsza zaś, kiedy na scenie występuje więcej niż jedna osoba, większa jest także w przypadku występu przed publicznością niż w sytuacji przesłuchania. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że występ grupowy ma tę przewagę nad solowym w kontekście tremy, iż potencjalne błędy można nacjonalizować, choć niewątpliwym mankamentem podczas udanego występu grupowego jest kapitalizacja zysków. Zarówno w pierwszym, jak i drugim przypadku zachodzi zjawisko rozproszenia odpowiedzialności.
Jolanta Kępińska-Welbel pisze o zależności pomiędzy występowaniem tremy a poziomem lęku. Oprócz lęku występowanie tremy koreluje z labilną samooceną, sztywnym dążeniem do perfekcjonizmu czy narcyzmem. Większe ryzyko występowania tremy możemy zaobserwować także wtedy, gdy niewłaściwa jest hierarchia celów działalności muzycznej (muzyka powinna być traktowana jako środek ekspresji, komunikacji, wyrażenia swoich uczuć, a nie zaspokojenia ambicji osiągnięcia sławy).
Z badań przeprowadzonych nad tremą wynika, że większa podatność na stres towarzyszący występowi oraz że wyższy poziom tremy wykazują kobiety.
Muzyczny temperament zdominowany jest przez kombinację różnych czynników, takich jak introwersja, niezależność, wrażliwość oraz lęk. Introwersja uznana została z jednej strony za bardzo cenną cechę wśród artystów, ponieważ pozwala ona lepiej wniknąć w siebie i „wymalować” swoje wewnętrzne przeżycia przy użyciu nabytych technicznych umiejętności. Z drugiej strony osoby introwertywne są mniej odporne na towarzyszący występom stan pobudzenia, dlatego często może im towarzyszyć lęk. Dowiedziono, że kombinacja wysokiego introwertyzmu oraz neurotyzmu towarzyszy podwyższonemu przeżywaniu wystąpień publicznych. Badania nad osobowością wskazują także na ogromny związek samooceny z wielkością przeżywanej tremy. Także predyspozycje do perfekcjonizmu oraz stawianie sobie nierealistycznych wymagań nie sprzyjają odporności na stres przeżywany podczas występów.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz