bP: Kazimierz Serocki - Koncert na puzon i orkiestrę

Czas trwania: 20'

Rok powstania utworu: 1953
Prawykonanie: 18.12.1954r. Filharmonia Narodowa Warszawa
Część I - Lento espresivo, molto rubato
Część II - Largo, molto cantabile
Część III - Allegro, graziozo
Część IV - Allegro

''Koncert na puzon i orkiestrę'' Serockiego jest jedną z nielicznych, przeznaczonych na puzon, dwudziestowiecznych pozycji koncertowych. Powstał z myślą o znakomitym wykonawcy Juliuszu Pietrachowiczu. Do spotkania obu artystów pisze doszło w roku 1952, na zapleczu Teatru Muzycznego Roma podczas prób do I Symfonii Serockiego.

Wówczas to kompozytor usłyszał rozgrywającego się na zapleczu puzonistę. Po dłuższej chwili przysłuchiwania się, zauroczony jego grą podszedł do niego i zaproponował wykonanie utworu, który właśnie zamierzał na puzon napisać. Dla Pietrachowicza było to wielkie wyróżnienie, bez wahania wyraził zgodę. Przez najbliższe tygodnie artyści spotykali się kilkukrotnie. W czasie tych spotkań Pietrachowicz wprowadzał Kazimierza Serockiego w tajniki gry, Serockiego zachwyciły możliwości techniczne oraz barwa instrumentu. Informacje przekazane kompozytorowi zaowocowały szybko pierwszymi próbkami, które okazały się być napisane z wielkim wyczuciem instrumentu.

Pietrachowicz miał też ważny wpływ na dalszą część pracy kompozytorskiej Serockiego nad tym utworem. Ustalili wspólnie, że będzie to utwór na puzon i orkiestrę o charakterze koncertowym, poróżniły ich jednak wizje formy utworu. Pietrachowicz zakładał trzyczęściową, klasyczne formę koncertu, Serocki zaś chciał nadać kompozycji formę małej symfonii czteroczęściowej z solową, pierwszoplanową partią puzonu. Szczególny wpływ wywarł Pietrachowicz na kształt drugiej części koncertu. W zamyśle kompozytora miała być to część o spokojnej, ograniczonej ekspresji, artysta sugerował natomiast by części tej nadać kantylenowy, romantyczny charakter.

Kompozytor ostatecznie poddał się tym sugestiom, dzięki czemu stworzony został jeden z najbardziej ekspresyjnych utworów jego wczesnej twórczości. Koncert ostatecznie składał się z czterech części: Lento espressivo, molto rubato, Allegro; Largo, molto cantabile; Allegretto grazioso; Allegro. 18 grudnia 1953 Juliusz Pietrachowicz wystąpił w Filharmonii Warszawskiej z recitalem dyplomowym, dokonując jednocześnie prawykonania Koncertu. Orkiestrą Filharmonii Warszawskiej dyrygował wówczas Witold Rowicki.

Zarówno utwór jak i wykonanie spotkały się z wielkim uznaniem krytyki oraz słuchaczy. Koncert powstał w 1953 roku, a więc w niełatwym dla kultury państw bloku wschodniego okresie, szczególnie naznaczonym ideologią socrealizmu. Presja czynników politycznych spowodowała głębokie zapóźnienie rozwoju powojennej sztuki polskiej, skutecznie hamując wszelkie tendencje zmierzające do jej uwspółcześnienia. W muzyce naszego kraju zakorzeniło się wówczas silne przywiązanie do estetyki neoklasycystycznej, które przejawiło się również w Koncercie puzonowym, utrzymanym pod względem stylistycznym w ramach konwencji typowej dla tego gatunku.

Jedynym elementem odróżniającym dzieło Serockiego od tradycyjnego schematu jest jego budowa obejmująca cztery ogniwa składowe (zamiast trzech). Wprowadzona przez kompozytora modyfikacja nie pociągnęła za sobą zmiany ról poszczególnych części w procesie budowania całości przebiegu. Specyfika techniki gry na puzonie nie pozwala zanadto na wydobycie aspektów wirtuozowskich czy popisowych - kompozytor zastąpił więc rywalizację pomiędzy solistą a orkiestrą wzajemną ich współpracą

Źródło (T. Chylińska, S. Haraschin, M. Jabłoński Przewodnik po muzyce koncertowej, część II, PWM, Kraków 2004)

Joseph Alessi
Koncert K. Serocki cz. I