37. Czysta przyjemność

Jay Friedman, February 2012, tłum. Łukasz Michalski

W tym miesiącu przyszedł czas na temat intonacji naturalnej, zwanej też intonacją czystą. Chcę zbadać, jak to jest w praktyce i wykazać, że może być użyteczna nawet dla tych, którzy w to pojęcie nie wierzą. Weźmy taki bardzo znany kawałek, jak Cwałowanie Walkirii Wagnera, który dziś wymagany jest na wszystkich przesłuchaniach. Teraz pytanie do tych, którzy wyznają teorię naturalnej intonacji: Czy jej zastosowanie byłoby roztropne w przypadku fragmentu takiego, jak Wagner? Pozostaje otwartą kwestią to, jak wielu ludzi z komisji przesłuchania może być świadomych zastosowania naturalnej intonacji. Jako, że ucho chce naturalnie usłyszeć interwały bez dudnień, wątpię, że komuś przeszkadzałoby słuchanie czystego, naturalnie zaintonowanego Cwałowania. A dla tych z Was, którzy nie używają owego systemu, albo w niego nie wierzą, uświadomienie sobie faktu, że wielka tercja- w tym wypadku dis- nie może być zbyt podwyższona, a fis, jako kwinta, nie może być zbyt niskie, powinno być wystarczającym powodem do zastosowania naturalnej intonacji (lub choćby zauważenia problemu). Podobnie, choć na odwrót, jest w molowym odcinku Cwałowania. Wiedza o tym, że d powinno być o 16 centów wyższe, powoduje, że ten fragment wypada znacznie efektowniej.

Szczególnie jaskrawym przykładem zastosowania naturalnej, czystej intonacji może być rozważenie dwóch następujących po sobie akordów: d-moll i G-dur z septymą. Dźwięk ‘f’ w pierwszym z nich to tercja mała w akordzie molowym; w drugim akordzie dźwięk ‘f’ jest septymą. Ponieważ mała tercja w akordzie molowym powinna być podwyższana w o 16 centów, zaś septyma wielka obniżana o 29 centów, to różnica wysokości tego samego dźwięku może wynieść 45 centów, prawie połowę półtonu! Zmiana trybu akordu z dur na moll dla tego samego dźwięku, będącego raz tercją wielką a raz małą, powoduje różnicę wysokości 30 centów, prawie 1/3 pół tonu, całkiem sporo. Ostatnio nawet producenci tunerów (urządzeń typu „korg”) uwzględniają na skali przyrządu wielką i małą tercję.

W poprzednim artykule porównałem intonację zespołu do powierzchni oceanu w średnio wietrznym dniu. Prawie niemożliwe jest wówczas określenie wysokości poziomu morza. Właśnie dlatego umiejętność właściwego zestrojenia akordów, pozbawionych interwałowych dudnień, jest tak niezwykle ważna. W efekcie uzyskamy dodatkową dźwięczność i nośność w każdej dynamice.

Mój przyjaciel i były uczeń, Tom Kociela, zaproponował znakomite narzędzie służące naturalnej intonacji, które może być bardzo cenne dla szukających sposobu poprawienia swej intonacyjnej biegłości i wykorzystania naturalnej intonacji. Oto opis tej nowej koncepcji, służącej rozwojowi pewnej i dokładnej intonacji.

Dla zapewnienia sukcesu swemu wykonaniu muzycy muszą nauczyć się intonować właściwe wysokości dźwięku, grając zarówno z akompaniamentem, jak i solo. Program Naprawy Intonacji-PNI (Intonation Repair Tool-IRT) tym różni się od wszystkich innych pomysłów, że pomaga użytkownikowi rozwinąć biegłość daleko wykraczającą poza to, co można osiągnąć grając tylko z tunerem albo z kamertonem.

Użytkownik tego programu, wykorzystując sześć ćwiczeń w każdej tonacji, będzie sam potrafił podjąć właściwe decyzje intonacyjne, rozwijając umiejętności potrzebne do bezbłędnego ustalenia właściwej wysokości dźwięku, bez użycia kamertonu. Będzie zmuszony do posłuchania, podjęcia decyzji, a później do właściwej korekty, jeśli dopasowanie okaże się mało dokładne. PNI umożliwia użytkownikowi nabycie praktyki w strojeniu akordów, poprzez zestawianie pojedynczych wysokości dźwięków. Z czasem regularny użytkownik PNI zyska pewność właściwego umiejscawiania wysokości dźwięków i umiejętność szybkiego dopasowywania się do otoczenia. Wszystkie ćwiczenia są strojone przy zastosowaniu naturalnej intonacji i wykorzystują dźwięki wyraźnie pokazujące, kiedy grający nie stroi. Tekst towarzyszący PNI jest pragmatyczny, objaśnia pomocne pojęcia oraz powszechne błędy dotyczące rozumienia zasad rządzących intonacją.